Analitycy PIE przygotowali raport "Behawioralnie o polityce aktywizacji seniorów" i policy paper "Srebrząca się gospodarka. Jak uwolnić potencjał seniorów?".

Jak wskazano, do podstawowych barier utrudniających aktywność ekonomiczną seniorów zaliczają się te związane z wykluczeniem społecznym: transportowym, cyfrowym i zdrowotnym. Barierom strukturalnym towarzyszą ograniczenia behawioralne utrudniające utrzymanie aktywności gospodarczej osób starszych, takie jak np. oddziaływanie negatywnych stereotypów czy poczucie nieprzydatności wśród osób starszych.

Kierownik zespołu ekonomii behawioralnej Polskiego Instytutu Ekonomicznego Agnieszka Wincewicz ocenia, że poprawa jakości polityki senioralnej w Polsce jest zauważalna, ale zbyt powolna.

Wciąż brakuje wykorzystania perspektywy lokalnej oraz bardziej skutecznego włączania organizacji pozarządowych w proces aktywizacji seniorów. W organizacjach senioralnych brakuje wyszkolonych i kompetentnych przywódców, motywacji do podejmowania niestandardowych inicjatyw oraz wspólnych działań poszczególnych podmiotów, a skomplikowane procedury rozliczania projektów oraz zlecanie świadczenia niektórych usług społecznych organizacjom spoza obszaru danej gminy przyczyniają się do obniżenia ich efektywności – mówi Wincewicz.

Zgodnie z danymi Eurostatu w latach 2005-2019 wskaźnik zatrudnienia wśród mieszkańców UE w grupie osób 55-64 lat wzrósł z 40 proc. do 59 proc. Również w Polsce zanotowano w tym okresie wzrost, z 27 proc. do ok. 50 proc. Jednak z badań PIE wynika, że o ile w grupie 60-64 latków pracujących jest 39 proc., to w przypadku osób w wieku 65 lat i więcej jest to już tylko 6 proc.

Z badań PIE wynika, że poziom "ucyfrowienia" polskich seniorów jest relatywnie wysoki. 73 proc. osób powyżej 60 lat korzysta ze smartfona, a 70 proc. z komputera lub laptopa. Zaledwie 8 proc. seniorów nie korzysta z żadnych urządzeń cyfrowych.

Analitycy PIE zwracają uwagę, że istotnym problemem wpływającym na aktywność seniorów jest wykluczenie społeczne – 68 proc. osób w wieku powyżej 60 lat żyje w poczuciu całkowitego lub częściowego wykluczenia, a zaledwie 12 proc. badanych nie doświadczyło żadnej formy wykluczenia. Najczęściej zgłaszanym problemem jest dyskryminacja na rynku pracy, które dotknęła aż 57 proc. seniorów.

Ponad 90 proc. seniorów deklaruje, że żyje w poczuciu sensu życia i lubi dzielić się wiedzą i doświadczeniem z innymi. Aż 85 proc. twierdzi, że lubi się uczyć nowych rzeczy, a 82 proc. uważa, że ma jeszcze w życiu wiele do zrobienia. Ważnym zastrzeżeniem jest jednak w tym przypadku stan zdrowia. Większość seniorów (60 proc.) pozytywnie ocenia swój stan zdrowia, a 68 proc. pozytywnie widzi swoją sprawność fizyczną. Jednak wśród tych, którzy swój stan zdrowia postrzegają jako niekorzystny, występuje również obniżone poczucie sensu życia oraz znacznie słabszy potencjał do doskonalenia umiejętności i rozwoju.

PIE wskazuje, że barierom strukturalnym blokującym aktywność seniorów towarzyszą ograniczenia behawioralne utrudniające utrzymanie aktywności gospodarczej osób starszych, takie jak np. oddziaływanie negatywnych stereotypów, częstsze poleganie na uproszczonych metodach wnioskowania, przeciążenia poznawcze, ale także niedostosowanie procesów rekrutacyjnych czy pośrednictwa pracy. Tymczasem popularne stereotypy dotyczące seniorów w większości nie znajdują potwierdzenia w badaniach empirycznych. Co więcej, osoby starsze mają często lepsze predyspozycje do zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej niż osoby wchodzące w wiek produkcyjny.

Analityk z zespołu ekonomii behawioralnej PIE Radosław Zyzik wskazuje, że wśród najważniejszych rekomendacji dotyczących możliwości pełniejszego wykorzystania potencjału seniorów, znajdują się przede wszystkim: wdrożenie kompleksowej strategii zwalczającej stereotypy dotyczące seniorów wśród pracodawców i samych seniorów, modyfikacje w procesach pośrednictwa pracy zwiększające szansę powrotu na rynek pracy, wizualizacja konsekwencji możliwego przejścia na emeryturę, wykorzystanie społeczności lokalnych do angażowania seniorów w działalność gospodarczą oraz wprowadzenie mechanizmu stopniowego przechodzenia na emeryturę.

Istotnym czynnikiem poprawiającym status seniorów byłyby także działania na rzecz podniesienia ich kompetencji w podejmowaniu decyzji związanych z kontynuacją aktywności zawodowej – podsumowuje Zyzik.